Sztućce są podstawowym elementem zastawy stołowej. Wybieramy je, zwracając uwagę na kształt, cenę, na szeroko rozumianą jakość. Jednak to właśnie co do tej jakości najczęściej mamy też zastrzeżenia. Z czego robi się sztućce? Co oznacza określenie „stal nierdzewna”? Czy na tle wszystkich dostępnych zestawów wyróżnia się jakiś konkretny? W jaki sposób czytać oznaczenia dotyczące jakości?
Stal nierdzewna nie istnieje
Nawet najlepsze sztućce, na przykład sztuće Gerlach Celestia, są narażone na rdzę. Nie istnieje coś takiego, jak stal, która nie rdzewieje. Określenie „stal nierdzewna” jest o tyle nieprecyzyjne, że nie oznacza wcale materiału, który nie może się utlenić, a jedynie taki, na którym rdza powstaje powoli, zawsze tylko na powierzchni, a i stamtąd można ją bardzo łatwo usunąć, nie naruszając „zdrowego” materiału. Prawidłowym określeniem, które opisuje właściwości tzw. stali nierdzewnej, jest termin „stal szlachetna”.
Skąd ta szlachetność?
Szlachetność stali wynika z dodatku konkretnych pierwiastków do stopu. Podstawowym surowcem jest zawsze żelazo, natomiast na pewno słyszałaś o stali węglowej – tej do produkcji sztućców się nie stosuje, ale sugeruje to dodatek określonego surowca. W przypadku stali szlachetnej takimi dodatkami są chrom, nikiel, molibden, niob, tytan, azot oraz miedź. Z grupy tych pierwiastków za powolne powstawanie rdzy odpowiadają w największej mierze chrom oraz nikiel. Dodatek niklu nie jest jednak obowiązkowy, natomiast minimalna zawartość chromu wynosi 10,5%; poniżej tej wartości byłaby to po prostu stal o dużej zawartości chromu, ale nie mogłaby być oznaczona jako nierdzewna.
Skąd mam wiedzieć, z czego są zrobione sztućce?
Sztućce niskiej jakości nie mają często żadnych oznaczeń klasy i typu materiału, z którego są zrobione. Takich sztućców w ogóle nie warto kupować – to kupowanie kota we worku. Jasne, możesz mieć szczęście i trafić na dobra stal, jednak dużo bardziej prawdopodobne jest to, że kupujesz sztućce tanie, niskiej jakości, wykonane z kiepskiego stopu. Katalog Polskich Norm precyzuje, w jaki sposób należy oznaczać jakość stali, natomiast przestrzega się tego głównie w przypadku materiałów konstrukcyjnych. Nawet dobrzy producenci sztućców stosują oznaczenia skrótowe: jeśli kupisz sztućce Gerlach, najpewniej zobaczysz na nich jedno z trzech oznaczeń: 18/10, 18/8 lub 18/0.
Jak czytać oznaczenia?
Skrótowe oznaczenia stosowane przez producentów są bardzo proste. Zawsze składają się z dwóch liczb, przy czym najczęściej pierwszą z nich jest 18 (rzadziej 14 lub 12). Liczba ta oznacza procentową zawartość chromu. 18 oznacza więc osiemnastoprocentowy dodatek chromu. Jeśli zaś chodzi o drugą wartość, to odpowiada ona procentowej zawartości niklu w stopie (10-10%, 8-8%, 0 – brak dodatku niklu). Inne pierwiastki dodawane są w niedużych ilościach i nie mają tak dużego wpływu na jakość stopu, dlatego nie są ujmowane nigdzie, poza pełną typologią materiału.
Jak wybierać?
Oznaczenie oznaczeniem, ale wybór nadal jest trudny. Ustalmy na początek, że osiemnastoprocentowy dodatek chromu to punkt wyjścia – w większości przypadków nie powinnaś interesować się innymi stopami. Chrom odpowiada za trwałość stali, więc duży jego dodatek przełoży się na lata idealnego wyglądu sztućców. Co zaś tyczy się niklu, tutaj sprawa jest bardziej skomplikowana. Niektóre osoby mogą odczuwać dyskomfort spowodowany ciągłym używaniem sztućców powstałych ze stali z dużym dodatkiem tego pierwiastka – reakcje alergiczne na nikiel mogą być dosyć częste. Jednak obniżanie zawartości niklu negatywnie wpływa na twardość stali. Stal 18/0 relatywnie łatwiej jest porysować niż 18/8, dlatego, jeśli nie musisz, nie rezygnuj całkowicie z dodatku niklu.
